Dursztyn - historia, zabytki, atrakcje turystyczne

http://www.dursztyn-spisz.pl

DURSZTYN to wieś spiska malowniczo położona na zachodnim skraju Pienin Spiskich, na wysokości 710-740 m n.p.m. wśród wapiennych skałek porośniętych świerkowymi lasami.

Zabudowania Dursztyna to domy mieszkalne, obecnie murowane, ustawione wzdłuż trzech ulic głównych, które zbiegają się w środku wsi koło kościoła. Wieś ma zwartą zabudowę, domy mieszkalne są ustawione frontem do ulicy, stajnie i spichlerze — za nimi przy granicy parceli, a dalej w pewnej odległości stodoły przylegające do pól uprawnych i łąk. Ten układ zagrody jest typowy dla wsi spiskich, przy czym rzeźba terenu modyfikuje go w dużym stopniu.

Pierwsze wiadomości o Dursztynie pochodzą z wieku XVI, jako o osadzie na prawie niemieckim o nazwie Durst, co oznaczało trudne przejście, przejazd przez skały (wąwozy wapienne). Po wschodniej stronie wsi istniał dwór, o czym świadczy nazwa pól — dworek — na terenie dzisiejszej hali wypasowej. Po likwidacji folwarku mieszkańcy Jurgowa wykupili od węgierskich właścicieli ponad 180 ha ziemi, w tym lasy, łąki, pola uprawne, rozciągające się od  Jurgowskiej Skały i góry Żor na północy, do góry Hunaj i Wierchówek. Na tej hali zachowały się do dziś tradycje pasterskie, tu wypasa się jeszcze około 1000 owiec ze wsi podhalańskich tradycyjnym, sięgającym stuleci sposobem. Wytwarza się na miejscu ser owczy, bundz i serki wędzone (oszczypki), które turysta może tu nabyć.

O Dursztynie wspomina Stanisław Staszic z okazji pobytu w Tatrach i na Podhalu, gdzie był dwukrotnie w roku 1805. Wieś należała do najbiedniejszych na Spiszu. Była tu gorzelnia dworska, skąd, jak mówi tradycja wiejska, wódkę transportowano do piwnic we Frydmanie drogą prowadzącą wąwozem “Między Żorem”. Przez wieki wieś podlegała administracji węgierskiej w zamku w Niedzicy,  wchodząc w skład klucza posiadłości niedzickiej. Pomimo przynależności do Węgier, mieszkańcy Dursztyna zachowali gwarę spiską zupełnie podobną do podhalańskiej, specyficzne stroje ludowe i zwyczaje, które są tu do dziś kultywowane.

Przy końcu ubiegłego stulecia wybudowana została kaplica pod wezwaniem św. Jana. W roku 1933 z inicjatywy franciszkanina rozpoczęto budowę domu zakonnego, w którym bracia zamieszkali w roku 1938. W 1982 r. rozpoczęto budowę nowego kościoła murowanego na miejscu starego. W wyglądzie zewnętrznym świątyni zachowano styl baroku. Z wyposażenia kościoła na uwagę zasługuje wielki krzyż w głównym ołtarzu, charakterystyczny dla kościołów franciszkańskich.

Dursztyn jest ośrodkiem młodzieży katolickiej. W klasztorze Ojców Franciszkanów Reformatów organizuje się rekolekcje oraz spotkania dla młodzieży i kleryków połączone z wypoczynkiem, w budynku zaś na Duninówce istnieje ośrodek Ruchu Oazowego Światło — Życie.

Przy wjeździe do Dursztyna szosą z Krempach widnieje Czerwona Skałka; u jej podnórza rozrosło się osiedle domów letniskowych w stylu podhalańskim. Przy samej drodze stoi dom zakonny sióstr niepokalanek, założony w latach siedemdziesiątych. Przez Dursztyn wiodą dwa szlaki turystyczne: zielony z Szaflar przez Gronków i Krempachy oraz czerwony z Chochołowa przez Pogórze Spisko-gubałowskie (Gubałówka, Galicowa Grapa, Bukowina, Rzepiska); łączą się one w środku wsi i prowadzą wzdłuż pienińskiego pasa skałek na zamek w Niedzicy.

Na stokach o północnej ekspozycji, na Hali Jurgowskiej, można by uprawiać sporty narciarskie, pod warunkiem wybudowania odpowiednich wyciągów i bazy towarzyszącej.