Klikuszowa - histori, zabytki, atrakcje turystyczne

KLIKUSZOWA jest położona na północno-zachodnim skraju gminy, nad środkowym biegiem potoku Lepietnicy. Do wieku XIII teren dzisiejszej wsi stanowił własność królewską, a następnie stał się posiadłością klasztoru cystersów, którzy zapoczątkowali zasiedlanie Podhala. Nie zachował się dokument lokacyjny osady, która istniała już w pierwszej połowie wieku XIV, o czym świadczą wzmianki w dokumentach dotyczących kościoła parafialnego w tej wsi. Jeszcze w roku 1380 była własnością cystersów szczyrzyckich, którą król Ludwik Węgierski polecił odebrać staroście krakowskiemu Sędziwojowi. W niewyjaśnionych okolicznościach dobra klikuszowskie przechodzą na własność królewską. W roku 1389 król Władysław Jagiełło zakłada wieś na prawie magdeburskim, powierzając Henrykowi z Klikuszowej lokację wsi na 60 łanach. Zasadźca ten otrzymuje sołectwo z 4 łanami, prawo do młyna, jatki rzeźnej, kramu szwedzkiego, karczmę, prawo do szóstego denara z czynszu i trzeciego z kar. Na okres 11 lat został zwolniony z czynszu i z kosztów służby wojskowej. Ponowna lokacja miała na celu zwiększenie liczby osadników, którym gwarantowała nowe uprawnienia.

Klikuszowa jako własność monarsza wchodziła w skład dzierżawy szaflarsko-nowotarskiej, a później starostwa nowotarskiego. Od wieku XIV istniał tu kościół parafialny św. Marcina, który w roku 1529 zostaje włączony na kilka wieków do parafii nowotarskiej. Obecnie jest to największą w gminie parafia, która obejmuje wsie Lasek, Trute, Morawczynę i Obidową.

Klikuszowa położona jest w podgórskiej strefie Gorców. Pierwotne zagrody wiejskie usadowiły się na zachodnim brzegu Lepietnicy, przy drodze wiejskiej przebiegającej wzdłuż potoku. Do końca wieku XVIII aż dwie trzecie powierzchni wsi stanowiły lasy, które do dziś zachowały się w górnych partiach górskich w rejonie góry Matyjowej (830 m n.p.m.) po wschodniej stronie, w okolicy Rabic, Kulakowego Wierchu (832 m n.p.m.) i góry Obidowej przy zachodniej granicy wsi. Są to lasy świerkowe regla dolnego. Na stokach górskich leżą wąskie pasy pól uprawnych i łąk kośnych poprzedzielane drogami gruntowymi. Wznoszą się one ku grzbietom górskim. Stare domy góralskie, które się tu zachowały, budowane są z bali (z płazów) w formie wieńców, w zrąb, z gankami zdobionymi ornamentami kwiatowymi. Mają strome dachy i  szerokie okapy, podparte zdobionymi belkami, zwanymi rysiami. Stare domy mieszkalne ustawiano frontem na południe, do słońca, a budynki gospodarcze zawsze stały od zachodu, w poprzek parceli, tak aby mogły osłaniać dom od przeważających wiatrów zachodnich. Zabudowa wiejska tworzy osiedla nazwane od pierwszych osadników. Przy granicy z Laskiem jest tzw. Rynek. Po drugiej stronie potoku, w północnej części u stóp góry Matyjowej, gdzie znajduje się kamieniołom piaskowca magurskiego, rozbudowało się osiedle Pińczów. Dalej na południe występuje Szewczykówka i nowo powstałe przy drodze do Zakopanego osiedle Nad Kościołem. To ostatnie jest zabudowane nowymi, dobrze urządzonymi budynkami, kilka z nich to luksusowe wille.

Klikuszowa stanowi bazę  wypadową w Gorce Zachodnie i na szczyt Turbacza. Z centrum wsi przez Matyjową, Bukowinę Obidowską (1039 m n.p.m.) prowadzi czarny szlak turystyczny na Turbacz. Wzdłuż zachodniej granicy osady, grzbietem górskim od Zakopianki przez Obidową, Jaworzynę Obidowską (938 m n.p.m.), Stare Wierchy i Obidowiec, wiedzie na Turbacz drugi szlak będący równocześnie trasą narciarską. W kierunku zachodnim przedłużeniem tej trasy jest szlak prowadzący przez Przełęcz Sieniawską na Żeleźnicę na Pogórzu Orawskim (912 m n.p.m.) i dalej grzbietem Beskidu na Halę Krupową w paśmie Policy (1369 m n.p.m.).